Είναι με βεβαιότητα το μεγαλύτερο εθνικό εικόνισμα της Βρετανίας, το οποίο συμβολίζει το μυστήριο, τη δύναμη και την αντοχή. Ο αρχικός σκοπός της κατασκευής του δεν είναι ξεκάθαρος σε εμάς, αλλά ορισμένοι κάνουν υποθέσεις ότι ήταν ένας ναός κατασκευασμένος για την λατρεία των αρχαίων θεοτήτων. Έχει επίσης αποκαλεστεί και ως αστρονομικό παρατηρητήριο με σκοπό την ένδειξη σπουδαίων γεγονότων του προϊστορικού ημερολογίου. Άλλοι ισχυρίζονται ότι ήταν ένα ιερό μέρος για την ταφή υψηλόβαθμων πολιτών μιας κοινωνίας.
Εφ’ όσον δε μπορούμε να πούμε με κάποιο βαθμό σιγουριάς για ποιο λόγο υπήρξε, μπορούμε να πούμε ότι δε κατασκευάστηκε για κάποιο τυχαίο σκοπό. Μόνο κάτι πολύ σπουδαίο για τους αρχαίους θα μπορούσε να αξίζει την προσπάθεια και τον κόπο που δόθηκε για την οικοδόμηση του Στόουνχεντζ.
Το Στόουνχεντζ κατασκευάστηκε σε τρεις φάσεις:
Πρώτη φάση: Οι αυτόχθονες άνθρωποι της Αγγλίας της Νεολιθικής εποχής άρχισαν τις κατασκευές τις πρώτης φάσης του Στόουνχεντζ γύρω στο 2950 π.Χ. με την εκσκαφή μιας κυκλικής τάφρου, χρησιμοποιώντας ελαφίσια κέρατα ως εργαλεία. Ο κύκλος έχει διάμετρο 100 μέτρα και η τάφρος από μόνη της έχει πλάτος 6 μέτρα και 2 μέτρα βάθος περίπου.
Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν κομμάτια κιμωλίας, τα οποία πάρθηκαν από την τάφρο, για να φτιάξουν ένα κρημνώδες ανάχωμα ακριβώς στο εσωτερικό του εξωτερικού κύκλου.
Στο εσωτερικό του κυκλικού αυτού αναχώματος έσκαψαν 56 ρηχές τρύπες, γνωστές ως «τρύπες του Όμπρεϋ» (η ονομασία τους υιοθετήθηκε από το όνομα του εξερευνητή Aubrey που τις ανακάλυψε), στις οποίες υπήρχαν ξύλινοι στύλοι.
Τέλος δύο παράλληλοι λίθοι ανεγέρθησαν στην είσοδο του κύκλου ε των οποίων η Λίθος της Σφαγής (Slaughter Stone) υπάρχει ακόμη. Επίσης διασωσμένες είναι και οι δύο Βασικοί Λίθοι (Station Stones), οι οποίοι είναι τοποθετημένοι αντικριστά.
Δεύτερη φάση: Οι εργασίες της δεύτερης φάσης ξεκίνησαν γύρω στο 2100 π.Χ. Στη φάση αυτή συναρμολογήθηκε ένα ημικύκλιο στο εσωτερικό του αρχικού αναχώματος και της κυκλικής τάφρου, αποτελούμενο από πέτρες από γρανίτη, τις λεγόμενες γαλαζόπετρες (η ονομασία αυτή τους δόθηκε λόγω του αρχικού χρωματισμού τους). Για τη φάση αυτή υπάρχουν πολλές και αντικρουόμενες απόψεις.
Αρχικά οι Γαλαζόπετρες προήλθαν από τα Όρη Πρεσέλι (Preseli Hills) της νοτιοδυτικής Ουαλίας. Ήταν περίπου 80 γαλαζόπετρες, βάρους 4 τόνων η καθεμία. Πως έγινε η μεταφορά τους δεν είναι γνωστό -αν και οι ειδικοί εκτιμούν πως ένα τέτοιο κατόρθωμα δεν είναι αδύνατο- και πολλές θεωρίες έχουν παρουσιαστεί.
Παρ’ όλα αυτά είναι ενδιαφέρον να αναρωτηθούμε τι κάνει τόσο ξεχωριστή την περιοχή του Στόουνχεντζ ώστε να δοθεί τόση προσπάθεια και τόσος κόπος για το κουβάλημα των γιγαντιαίων αυτών λίθων απόστασης 400 χιλιομέτρων, αντί να χτιστεί το μνημείο κοντά στην περιοχή απ’ όπου πάρθηκαν οι πέτρες.
Δεύτερον, η είσοδος στο ημικύκλιο των γαλαζόπετρων είναι ευθυγραμμισμένη με την ανατολή του ηλίου στη διάρκεια της θερινής ισημερίας. Η ευθυγράμμιση αυτή συνεχίστηκε με τη διασαφήνιση μιας νέας προσέγγισης της περιοχής, της «Λεωφόρου» (Avenue), η οποία έχει χαντάκια και τάφρους σε κάθε πλευρά, όπως ήταν και ο αρχικός εξωτερικός κύκλος. Δύο Πέτρες της Φτέρνας (Heel Stones) τοποθετήθηκαν στη Λεωφόρο, εκ των οποίων η μία υπάρχει ακόμη –αν και γυρτή.
Τρίτη φάση: Η τρίτη φάση είναι υπεύθυνη για τον λίθινο αυτό κυκλικό σχηματισμό ο οποίος μας είναι σήμερα ορατός. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, η οποία ξεκίνησε γύρω στο 2000 π.Χ., οι χτίστες κατασκεύασαν έναν κύκλο από κατακόρυφους λίθους, τους Σάρσεν (ψαμμόλιθοι) σε ζεύγη, και σε κάθε ζευγάρι τοποθετήθηκε οριζόντια στην κορυφή μια υπέρθυρη πέτρα. Οι οριζόντιες αυτές πέτρες δεν είναι ορθογώνιοι, αλλά καμπυλωμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζουν ένα ημικύκλιο στην κορυφή. Αρχικά υπήρχαν 30 λίθοι Σάρσεν. Από αυτές οι 17 είναι ακόμη όρθιες. Προήλθαν από το Μάρλμπορο Ντάουνς (Marlborough Downs), 30 χιλιόμετρα βόρεια του Στόουνχεντζ, ύψους 4 μέτρων και βάρους 50 τόνων ο καθένας. Η εξωτερική επιφάνεια όλων αυτών των λίθων σφυρηλατήθηκε και ομαλοποιήθηκε.
Στο εσωτερικό του πέτρινου αυτού δακτυλίου στήθηκε ένας πεταλοειδής σχηματισμός της ίδιας κατασκευής με τη χρήση 10 κατακόρυφων λίθων. Εδώ οι τρίλιθοι (αποτελούμενοι από δύο κάθετες πέτρες και συν το υπέρθυρο) στέκονται ξεχωριστά μεταξύ τους σε πέντε ζεύγη. Οχτώ από τις αρχικές πέτρες υπάρχουν ακόμη. Ο πεταλοειδής αυτός σχηματισμός είναι εξίσου ευθυγραμμισμένος με το θερινό ηλιοστάσιο.
Περίπου έναν αιώνα μετά, γύρω στις 20 γαλαζόπετρες από τη δεύτερη φάση τοποθετήθηκαν σε σχήμα πετάλου στο εσωτερικού του πεταλοειδή σχηματισμού των Σάρσεν. Λιγότερο από το μισό «επιζεί» στην εποχή μας.
Η ιστορία του Στόουνχεντζ δε θα ήταν ολοκληρωμένη χωρίς την ύπαρξη θρύλων. Οι μυθικές αυτές ιστορίες εξυπηρετούν στο να εξηγήσουν τη σημασία του μνημείου, ακόμη και τους κινδύνους. Μια τέτοια ιστορία αναφέρει ότι οι πέτρες είναι διέξοδοι από το μέρος απ’ όπου προήλθαμε. Ο θρύλος συνεχίζει με τον υπαινιγμό ότι κάθε 5000 χρόνια κάποιος προσπαθεί να ανοίξει μία από αυτές τις εισόδους, πράγμα το οποίο φέρνει καταστροφικά και φριχτά αποτελέσματα.
Δαιμονικές δυνάμεις συσχετίζονται επίσης με το Στόουνχεντζ. Ένας από τους μύθους αναφέρει την ιστορία ενός δαίμονα, ο οποίος αγοράζει τους μαγικούς λίθους από μία ιρλανδή γυναίκα. Τις μεταφέρει δια μέσου του αέρα στην πεδιάδα Σώλσμπερυ και στη συνέχεια προκαλεί ολόκληρο το χωριό να υπολογίσουν πόσες πέτρες είναι, δίνοντάς τους από έναν εκκεντρικό γρίφο. Ο μοναχός του χωριού, ως απεσταλμένος, του λέει ότι είναι πάρα πολλές για να υπολογίσουν. Ο δαίμονας εξοργίζεται τόσο πολύ με το μοναχό και ρίχνει πάνω του μία από τις πέτρες με αποτέλεσμα να τον πετύχει στην φτέρνα. Παρόλο που ο μοναχός δε χτυπήθηκε πολύ, η πέτρα έκανε ένα βαθούλωμα και από τότε ονομάστηκε Πέτρα της Φτέρνας (Heel Stone).
Ο πιο διαδεδομένος όμως μύθος είναι αυτός του βασιλιά Αρθούρου, την ιστορία του οποίου βρίσκουμε στο βιβλίο «Ιστορίες των βασιλιάδων της Αγγλίας» του Τζέφρεϊ του Μονμάουθ. Ο συγγραφέας αυτός τον 12ο αιώνα αναφέρει για πρώτη φορά το βασιλιά Αρθούρο και το Στόουνχεντζ. Σύμφωνα με την ιστορία αυτή ο βασιλιάς των βρετανών Αυρήλιος Αμβρόσιος θέλησε να χτίσει ένα μνημείο προς τιμή 300 περίπου άγγλων ευγενών που σφαγιάστηκαν τον 5ο αιώνα από τον προδότη αρχηγό των Σαξόνων Χένγκεστ. Ο βασιλιάς Αμβρόσιος, πατέρας του Αρθούρου, ζήτησε τη βοήθεια του μάγου Μέρλιν για το που μπορεί να βρεθεί ένα τέτοιο μνημείο. Ο μάγος του είπε να κοιτάξει σε ένα ιρλανδικό βουνό όπου τοποθετούταν ένας κύκλος από συμπαγείς πέτρες, το Δαχτυλίδι ου Γίγαντα. Πίστευαν ότι αυτές οι πέτρες είχαν θεραπευτικές ιδιότητες κι είχαν ονομαστεί έτσι επειδή η μεταφορά τους από την Αφρική όπου βρίσκονταν, είχε γίνει από γίγαντες πολύ καιρό πριν. Ο βασιλιάς Αυρήλιος και ο στρατός του προσπάθησαν να αποσυναρμολογήσουν τις πέτρες αυτές ανεπιτυχώς. Ο Μέρλιν βοήθησε για μια ακόμη φορά χρησιμοποιώντας τη δική του συλλογή από μηχανές και τεχνάσματα για να γίνει η μεταφορά του μνημείου.
Άλλοι μύθοι συσχετίζουν το Στόουνχεντζ με του Δρυίδες. Οι Δρυίδες πράγματι είχαν σχέσεις με το μνημείο αυτό, καθώς το είχαν ως τόπο λατρείας, παρόλα αυτά όμως δε μπορούμε να τους αποδώσουμε την κατασκευή του. Σύγχρονοι μελετητές, με τη χρήση μοντέρνων τεχνολογικών μηχανημάτων, αποδεικνύουν ότι αυτοί που έχτισαν το Στόουνχεντζ το ολοκλήρωσαν 1000 χρόνια προτού κατοικήσουν οι Κέλτες στην περιοχή αυτή, αποκλείοντας έτσι και του Δρυίδες.
Φυσικά η παρουσία των εξωγήινων σχετικά στο χτίσιμο του μεγαλιθικού αυτού μνημείου δε θα μπορούσε να λείπει από τη σύγχρονη μυθολογία -όπως άλλωστε και σε πολλά άλλα τέτοια μεγαλειώδη οικοδομήματα...
Στόουνχεντζ και Αρχαιοαστρονομία
Κατ’ αρχάς τι είναι η αρχαιοαστρονομία; Η αρχαιοαστρονομία είναι ένα επιστημονικό πεδίο που συσχετίζει την αρχαιολογία με την ανθρωπολογία, την μυθολογία και την αστρονομία. Καμιά φορά αποκαλείται και ιστορική αστρονομία. Το Στόουνχεντζ λόγω της σχέσης του με το θερινό ηλιοστάσιο αποτελεί ένα πεδίο ενδιαφέροντος αυτής της επιστήμης.
Ήδη από το 18ο αιώνα ο βρετανός αρχαιοσυλλέκτης Γουίλιαμ Σάκλεϊ παρατήρησε ότι ο πεταλοειδής σχηματισμός των μεγάλων τρίλιθων και των 19 γαλαζόπετρων στο Στόουνχεντζ ανοιγόταν προς την κατεύθυνση της ανατολής του ηλίου κατά τη διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου. Γρήγορα εικάστηκε ότι το μνημείο σκόπιμα σχεδιάστηκε έτσι ώστε κατά το πρωινό του θερινού ηλιοστασίου ο ήλιος να ανατέλλει κατευθείαν πάνω στις πέτρες της Φτέρνας και οι πρώτες ακτίνες φωτός να φεγγοβολούν στο κέντρο του μνημείου.
Η ανακάλυψη αυτή είχε τεράστιο αντίκτυπο στην μετέπειτα ερμηνεία του Στόουνχεντζ. Για τον Σάκλεϊ του 18ου αιώνα και τον Σερ Νόρμαν Λόκιερ του 20ου αιώνα η ευθυγράμμιση αυτή υποδήλωνε ένα τελετουργικό συσχετισμό με την λατρεία του ηλίου και γενικά συμπέραναν ότι Στόουνχεντζ κατασκευάστηκε ως τόπος λατρείας του ηλίου. Πιο πρόσφατα ο αστρονόμος Τζέραλντ Χόκινς ισχυρίστηκε ότι το Στόουνχεντζ δεν ήταν ένα μέρος απλά για την παρατήρηση ηλιακών και σεληνιακών φαινομένων, αλλά χρησιμοποιούταν και για την πρόβλεψη άλλων γεγονότων, όπως οι εκλείψεις. Πιο απλά το Στόουνχεντζ ήταν κάτι παραπάνω από ναό, ήταν ένα αστρονομικό παρατηρητήριο. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όποιος έκτισε το Στόουνχεντζ είχε ακριβή αστρονομική γνώση της τροχιάς του ηλίου και ακόμη περισσότερο γνώριζε που ακριβώς επρόκειτο να ανατέλλει ο ήλιος το πρωινό του θερινού ηλιοστασίου.
Οι λίθοι λοιπόν που βλέπουμε σήμερα αναπαριστούν το Στόουνχεντζ σε ερείπια. Πολλές από τις αρχέτυπες πέτρες έχουν μετακινηθεί ή έχουν πέσει από προηγούμενες γενεές. Έχει υπάρξει σοβαρή ζημιά σε ορισμένες από τις μικρότερες γαλαζόπετρες από την κοντινή επαφή των επισκεπτών, η οποία και απαγορεύτηκε το 1978.
Σε όποια κατάσταση όμως κι αν βρίσκεται το αξιοθαύμαστο αυτό μνημείο, δε παύει να προκαλεί συγκίνηση και δέος σε όσους το επισκέπτονται από κοντά.
____________________Πηγές:
21ος αιώνας ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, εκδόσεις Αρχέτυπο
http://www.exn.ca/mysticplaces/enigma.asp
http://witcombe.sbc.edu/earthmysteries/EMStonehenge.html
http://www.sacred-destinations.com/england/stonehenge.htm
http://www.britannia.com/history/h7.html
