Τσε Γκεβάρα επαναστάτης με αιτία.

Πέρασαν 46 χρόνια από την εκτέλεση του Τσε Γκεβάρα, από τη CIA.
Η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με γιγάντιες προκλήσεις. Είναι στις μέρες μας επίκαιρες και δόκιμες οι επαναστατικές ιδέες του Γκεβάρα; Ποια πρέπει να είναι η θέση των απόκληρων, των "χωρίς φωνή", των εκατομμυρίων εργατών, αγροτών, επιστημόνων, ανέργων;

  Ο καθηγητής Δ. Καλτσώνης γράφει για την πολιτική του παρακαταθήκη
Το ηθικό του παράδειγμα, στενά, διαλεκτικά δεμένο με τις αντιλήψεις του για το κράτος και την επανάσταση δίνει, ίσως, την πιο σύντομη και ξεκάθαρη απάντηση σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα. Απευθυνόμενος στα παιδιά του όταν αναχωρούσε έγραφε: «αν κάποτε χρειαστεί να διαβάσετε αυτό το γράμμα, θα είναι γιατί εγώ δεν θα βρίσκομαι ανάμεσά σας. Σχεδόν δε θα με θυμάστε και οι πιο μικροί δεν θα θυμούνται τίποτε. Ο πατέρας σας υπήρξε ένας άνθρωπος που δρούσε όπως σκεφτόταν και, σίγουρα, υπήρξε συνεπής με τις πεποιθήσεις του… Πάνω απ’ όλα, να είστε πάντα ικανοί να νιώθετε βαθιά μέσα σας οποιαδήποτε αδικία διαπράττεται ενάντια σε οποιονδήποτε, σε οποιαδήποτε γωνιά του κόσμου… Για πάντοτε, παιδάκια. Ακόμη ελπίζω να σας δω. Ένα τεράστιο φιλί και ένα αγκάλιασμα από τον μπαμπά"(1).

 Εκφράζοντας την εκτίμηση που έτρεφαν για τον Γκεβάρα, όχι μόνο οι επαναστάτες αλλά ένα πολύ ευρύτερο κοινό σε όλο τον κόσμο(2), ο Φ. Κάστρο σημείωνε με έμφαση λίγες μέρες μετά το θάνατό του: "Αν θέλουμε να πούμε πώς θα θέλαμε να είναι οι επαναστάτες μαχητές μας, τα μέλη μας, οι άνθρωποί μας, πρέπει να πούμε δίχως κανένα δισταγμό: να είναι σαν τον Τσε! Αν θέλουμε να περιγράψουμε πως θα θέλαμε να είναι οι άνθρωποι των μελλοντικών γενιών, πρέπει να πούμε: να είναι σαν τον Τσε! Αν θέλουμε να πούμε πως θα επιθυμούσαμε να διαπαιδαγωγηθούν τα παιδιά μας, πρέπει να πούμε δίχως δισταγμό: να διαπαιδαγωγηθούν στο πνεύμα του Τσε! Αν θέλουμε ένα πρότυπο ανθρώπου, ένα πρότυπο ανθρώπου που δεν ανήκει σε αυτούς τους καιρούς, αλλά στο μέλλον, τότε, από τα βάθη της καρδιάς μου λέω ότι αυτό το πρότυπο δίχως κηλίδα στη συμπεριφορά του, στη στάση του, στη δράση του, αυτό το πρότυπο είναι ο Τσε!"(3).
Η διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης είναι λοιπόν ένα χειροπιαστό γεγονός. Με την έννοια αυτή η ανάγκη του λαϊκού αγώνα και της επανάστασης που οραματιζόταν ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα είναι απολύτως επίκαιρη.
Η σκέψη του και η δράση του αποτελούν πολύτιμους βοηθούς στις σημερινές αναζητήσεις των λαών. Το σημαντικότερο όλων είναι το ηθικό του πρότυπο. Αλλά και οι ιδεολογικοί και πολιτικοί του προβληματισμοί είναι πολύ χρήσιμοι όχι με την έννοια της μηχανιστικής μεταφοράς των αντιλήψεών του όσο με την έννοια της μεθοδολογίας του.
Ο Τσε αξιοποίησε τη μαρξιστική λενινιστική θεωρία, το διαλεκτικό και ιστορικό υλισμό, για να αναλύσει την κοινωνική πραγματικότητα αλλά και ως οδηγό για δράση. Παράλληλα, επιχείρησε, με βάση τη θεωρία αυτή, να επεξεργαστεί παραπέρα μια σειρά κοινωνικο-οικονομικά και πολιτικά ζητήματα της εποχής του. Σημασία δεν έχει τόσο αν τα πορίσματά του μας βρίσκουν πάντοτε σύμφωνους. Κανείς εξάλλου δεν μπορεί να διεκδικεί το αλάθητο, ούτε πρόσωπο, ούτε συλλογικός φορέας. Κάθε άλλη προσέγγιση είναι μάλλον μεταφυσική και όχι διαλεκτική – υλιστική. Κριτήριο κάθε άποψης που διατυπώνεται είναι η ιστορική πραγματικότητα η οποία έρχεται να την επιβεβαιώσει ή να την διαψεύσει, συχνά μετά από πολλές δεκαετίες. O ίδιος ο Γκεβάρα αναδείκνυε με το έργο του και τη ζωή του τη βαθιά επιστημονική, απελευθερωτική και ανθρωπιστική ουσία του μαρξισμού.
Τι είδους όμως κοινωνική και πολιτική οργάνωση μπορεί και πρέπει να αντικαταστήσει το εκμεταλλευτικό σύστημα; Η απάντηση του Τσε, συντασσόμενου με τους θεμελιωτές του μαρξισμού, ήταν κατηγορηματική: ο σοσιαλισμός ως πρώτο στάδιο του κομμουνισμού.
Το συμπέρασμα αυτό μπορεί να αμφισβητηθεί με βάση την ιστορική εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών. Στην αμφισβήτηση αυτής της αμφισβήτησης μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα η σκέψη του Γκεβάρα, χωρίς βέβαια να καταφύγει κανείς σε απολυτότητες και μεταφυσική εξιδανίκευση των αναλύσεών του.
Η εμπειρία των σοσιαλιστικών κρατών του 20ού αιώνα έδειξε ότι ο σοσιαλισμός μπορεί να καταργήσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μπορεί κατά βάση να εξαλείψει τις κοινωνικές ανισότητες, μπορεί να εκτοξεύσει την παραγωγικότητα στα ύψη αυξάνοντας τον κοινωνικό πλούτο και κατανέμοντάς τον δίκαια. Για όλα αυτά υπάρχουν οι αδιάψευστες αποδείξεις των πρώτων τουλάχιστον χρόνων οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας στα πρώην σοσιαλιστικά κράτη. Τα οικονομικά και κοινωνικά επιτεύγματά τους είναι γνωστά(4).
Ωστόσο, σήμερα πια δεν συγχωρείται καμιά αντιμαρξιστική, εξωραϊστική ανάλυση. Ο Τσε με την οξυδέρκεια και την ειλικρίνεια που τον διέκρινε, είχε ήδη εντοπίσει πολλά από τα σοβαρά προβλήματα και τις παρεκκλίσεις των σοσιαλιστικών κρατών. Δεν είχε τη δυνατότητα να παρέχει ολοκληρωμένες απαντήσεις. Θα ήταν άλλωστε αντιιστορικό και παράλογο να απαιτούσε κανείς κάτι τέτοιο. Έθεσε όμως καίρια, κομβικά ζητήματα.
Αν η σοσιαλιστική κοινωνία είναι η μοναδική απάντηση στην καπιταλιστική βαρβαρότητα που απειλεί την ανθρωπότητα και το φυσικό περιβάλλον, πώς θα διασφαλιστεί ότι η εργατική εξουσία δεν θα εκφυλιστεί, όπως συνέβη δίχως αμφιβολία στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες;
Η απάντηση στα καίρια αυτά ερωτήματα έχει ιδιαίτερη σημασία για την αναζωογόνηση του οράματος μιας άλλης, δίκαιης κοινωνίας που θα αντικαταστήσει το γερασμένο και επικίνδυνο καπιταλιστικό σύστημα. Η μελέτη των απόψεων του Γκεβάρα στα θέματα αυτά παρέχει πλούσιους προβληματισμούς, ανοίγει δρόμους.
Πρώτο, είναι βέβαιο ότι η ανατροπή της εξουσίας της αστικής τάξης δεν λύνει αυτόματα όλα τα προβλήματα. Η πορεία της ανθρωπότητας πρέπει να είναι μια διαρκής προσπάθεια υπέρβασης της αποξένωσης του ανθρώπου από το προϊόν της εργασίας του, από την εξουσία, από τον άλλο άνθρωπο. Τούτο σημαίνει ότι η οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας είναι μια συνεχής, επίπονη, δύσκολη και με πισωγυρίσματα προσπάθεια ώστε ο κάθε άνθρωπος να γίνεται ολοένα και περισσότερο, ολοένα και πιο ουσιαστικά αποφασιστικός συμμέτοχος σε όλες τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αποφάσεις.
Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστεί ότι η ηγεσία του εργατικού κράτους δεν θα αυτονομηθεί και αποσπαστεί από το λαό, δεν θα αρχίσει να χάνει τα ταξικά της χαρακτηριστικά και δεν θα εκφυλίζεται. Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστεί ότι η κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής από το εργατικό κράτος θα μετατρέπεται, ολοένα και περισσότερο, σε πραγματική κοινωνικοποίηση και ότι το σοσιαλιστικό κράτος επίσης θα κοινωνικοποιείται με την έννοια ότι θα τείνει να εξαλειφθεί ο διαχωρισμός κυβερνώντων και κυβερνωμένων, πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας. Η ιστορική εμπειρία έδειξε πως, αν δεν ακολουθηθεί αυτή η πορεία, θα ακολουθηθεί η αντίστροφη: η αυτονόμηση της θέσης των διαχειριστών των κρατικών υποθέσεων, η σταδιακή απομάκρυνσή τους από το λαό, η εδραίωση μιας προνομιούχας κοινωνικής θέσης, η γραφειοκρατία και η διαφθορά και, τελικά, η ανατροπή της διαδικασίας κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής και η επιστροφή στον καπιταλισμό.
Στο σημείο ακριβώς αυτό υπήρξε η πολυτιμότερη παρακαταθήκη του Τσε. Έδειξε, όχι μόνο με τη θεωρία αλλά και με την πράξη, ότι οι επαναστάτες, τα μέλη και στελέχη του επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης πρέπει να διακρίνονται για την αυταπάρνηση, την ανιδιοτέλεια, την αυτοθυσία τους, να μην απολαμβάνουν κανένα απολύτως υλικό ή άλλο προνόμιο, να είναι πάντοτε δεκτικά στην κριτική και να βρίσκονται κάτω από τον πιο αυστηρό έλεγχο εκ μέρους του λαού. Έξω από όλα αυτά παραμονεύει η αυταρέσκεια, η αλαζονεία, η αποκοπή από τις ανάγκες, τις ανησυχίες και τις προσδοκίες των ανθρώπων, η γραφειοκρατία, η υποκρισία, ο βερμπαλισμός, η συνειδητή ή ασυνείδητη απομάκρυνση από την επαναστατική ιδεολογία του μαρξισμού λενινισμού και, τέλος, ο εκφυλισμός του επαναστατικού κόμματος και του σοσιαλιστικού εγχειρήματος.
Σε όλους αυτούς τους προβληματισμούς, στη μεγάλη αέναη προσπάθεια για την απελευθέρωση του ανθρώπου, η συμβολή του Τσε είναι ανεκτίμητη. Το μήνυμά του "έχει ιστορικούς αντίλαλους"(5).

(απόσπασμα από το βιβλίο του καθηγητή Δ. Καλτσώνη, Ο Τσε για το κράτος και την επανάσταση, (Αθήνα, εκδ. Τόπος, 2012).
1) Βλ. Ε. Τσε Γκεβάρα, Κείμενα, Αθήνα, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1996, σελ. 193.
2)  Βλ. για παράδειγμα J. Mallin, "Che Guevara: some documentary puzzles at the end of a long journey", Journal of Inter-American Studies, Vol. 10, No. 1 (Jan., 1968), σελ. 74 επ. και R. Harris, “Reflections on Che Guevara’s legacy", Latin American Perspectives, Issue 101, Vol. 25 No 4, July 1998, σελ. 19-21 και J. Larson-O. Lizardo, "Generations, identities, and the collective memory of Che Guevara", Sociological Forum, Vol. 22, No. 4 (Dec., 2007), σελ. 425 επ.
3)  Βλ. Ομιλία του Φ. Κάστρο, 18/10/1967, στο Ε. Τσε Γκεβάρα, Κείμενα, οπ.π., σελ. 30.
4) Βλ. Γ. Πολυμερίδης, Επιστημονικός σοσιαλισμός: κριτική στους επικριτές του, οπ.π., σελ. 38 επ.
5) Βλ. Ε. Γκεβάρα, "Η τακτική και στρατηγική της Λατινοαμερικάνικης επανάστασης" (1962), Πολιτικά κείμενα, τ. Ι, οπ.π., σελ. 126.

 

Η διαδρομή του μύθου

1928: Γέννηση του Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα, πρώτου παιδιού του μηχανικού Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς και της Σέλια ντε λα Σέρνα (14/6). Ακολουθούν, μέχρι το 1934, άλλα τρία παιδιά.

1947: Γράφεται στην ιατρική σχολή του Μπουένος Αϊρες.

1948: Περνά τις διακοπές του δουλεύοντας στο λεπροκομείο του Σαν Φρανσίσκο ντε Σανάρ, στα ορεινά της Κόρδοβα.

1951-52: Επτάμηνη περιπλάνηση με μοτοσικλέτα και ωτοστόπ στη Λατινική Αμερική (Αργεντινή, Χιλή, Βολιβία, Περού, Κολομβία, Βενεζουέλα) μαζί με το φίλο του Αλμπέρτο Γκρανάδο (29/12-26/7). Επιστροφή στο Μπουένος Αϊρες αεροπορικά, μέσω Μαϊάμι (Σεπτ).


1953: Πτυχιούχος της ιατρικής (12/6). Δεύτερο μεγάλο ταξίδι στη Λατ. Αμερική (7/7): Βολιβία, Περού, Ισημερινός, Παναμάς, Κοσταρίκα, Ονδούρα και Σαλβαδόρ. Άφιξη στη Γουατεμάλα (24/12).

1954: Απορρίπτει πρόταση για ένταξή του στο "Γουατεμαλέζικο Κόμμα Εργασίας" (ΚΚ) σαν προϋπόθεση για εργασιακή του `τακτοποίηση' (Φεβρ). Εισβολή μισθοφόρων της CΙΑ ανατρέπει την προοδευτική κυβέρνηση του Χάκομπο Αρμπενς (27/6). Συμμετοχή του Γκεβάρα στην ένοπλη πολιτοφυλακή της κομμουνιστικής νεολαίας, που επιχειρεί να αντισταθεί στους εισβολείς. Καταζητούμενος από την αστυνομία του νέου καθεστώτος, ζητά άσυλο στην πρεσβεία της Αργεντινής (τέλη Ιουλίου) και φεύγει στο Μεξικό (Σεπτ). Η CIA ανοίγει ατομικό φάκελό του (φθιν).

1955: Διάφορες δουλειές στην Πόλη του Μεξικού: πλανόδιος φωτογράφος, νυχτοφύλακας, φωτορεπόρτερ, βοηθός σε νοσοκομείο. Γνωριμία με τον εξόριστο Φιντέλ Κάστρο και τους συντρόφους του, που του δίνουν το προσωνύμιο "Τσε" (9/7). Γάμος του με την 30χρονη περουβιανή Ιλντα Γκαντέα Ακόστα, με την οποία συνδέεται από τη Γουατεμάλα (18/8). Ταξίδι στο Τσιάπας και το Γιουκατάν (Νοεμβ).


1956: Γεννιέται η κόρη του Ιλντίτα (15/2). Προετοιμασία για ανταρτοπόλεμο στην Κούβα με το "Κίνημα της 26ης Ιουλίου" (Μ26J) του Κάστρο. Σύλληψη του Τσε από τη μεξικανική αστυνομία (24/6), απόλυσή του ύστερα από κράτηση 57 ημερών (10/8). Απόβαση 82 μαχητών, μεταξύ των οποίων οι Γκεβάρα και Κάστρο, στην Κούβα με τη θαλαμηγό "Γκράνμα" (2/12). Αποδεκατισμός τους από το στρατό του Μπατίστα, τραυματισμός του Τσε (5/12). Είκοσι δύο επιζήσαντες καταφεύγουν στη Σιέρα Μαέστρα.

1957: Πρώτες μικρές νίκες των ανταρτών (Γεν). Ο Τσε προβιβάζεται σε κομαντάντε κι αναλαμβάνει τη διοίκηση της δεύτερης επαναστατικής φάλαγγας (22/7).

1958: Οι αντάρτες περνούν στην επίθεση (Ιούλ). Η φάλαγγα του Τσε διασχίζει την ανατολική Κούβα και καταφεύγει στα βουνά του Εσκαμπρέ, στο κέντρο του νησιού (Σεπτ-Οκτ). Τελική νίκη των επαναστατών στη μάχη της Σάντα Κλάρα (28-31/12).

1959: Φυγή του Μπατίστα (1/1), είσοδος της φάλαγγας του Τσε στην Αβάνα (2/1). Ο Γκεβάρα αναλαμβάνει διοικητής της στρατιωτικής ακαδημίας (13/1), αποκτά την κουβανική υπηκοότητα (9/2) και οργανώνει τις δίκες των βασανιστών του παλιού καθεστώτος. Πρώτο του άρθρο για τον ανταρτοπόλεμο, στην εφημερίδα Revoluciόn (19/2). Διαζύγιο (22/5) και δεύτερος γάμος του με την Αλέιδα Μάρτς, στέλεχος του Μ26J στη Σάντα Κλάρα την εποχή του αντάρτικου (2/6). Πρώτη διεθνής περιοδεία του σε Αίγυπτο, Σουδάν, Ινδία, Ινδονησία, Γιουγκοσλαβία και Κεϋλάνη, για τη δημιουργία δεσμών ανάμεσα στην Κούβα και το Μπλοκ των Αδεσμεύτων (12/6-8/9). Αναλαμβάνει διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αγροτικής Μεταρρύθμισης (7/10) και, παράλληλα, πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας (26/11).


1960: Έκδοση του βιβλίου του "Ο Ανταρτοπόλεμος" (Απρ). Εθνικοποίηση των αμερικανικών εταιρειών στην Κούβα (6/8). Δεύτερη περιοδεία του Τσε σε Τσεχοσλοβακία, ΕΣΣΔ, Κίνα, Β. Κορέα και Αν. Γερμανία (22/10-23/12). Γέννηση του δεύτερου παιδιού του, της Αλέιδα (24/11).

1961: Αναλαμβάνει υπουργός Βιομηχανίας της Κούβας (23/2). Απόβαση μισθοφόρων της CIA στον Κόλπο των Χοίρων, αποκρούεται από τους Κουβανούς (17/4). Ομιλία του Τσε στην οικονομική διάσκεψη του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, στην Πούντα ντελ Εστε της Ουρουγουάης: απόρριψη της `Συμμαχίας για την Πρόοδο' που εισηγούνται οι ΗΠΑ για τη Λατινική Αμερική (8/8). Επισκέψεις-αστραπή στην Αργεντινή και τη Βραζιλία (19-20/8).

1962: Εκδίωξη της Κούβας από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (31/1) κι επιβολή πλήρους εμπορικού αποκλεισμού εις βάρος της από τις ΗΠΑ (3/2). "Δεύτερη διακήρυξη της Αβάνας", υπέρ του επαναστατικού αγώνα σε παναμερικανική κλίμακα (4/2). Γέννηση του Καμίλο, τρίτου παιδιού του Γκεβάρα (20/5). Νέα επίσκεψη του Τσε στην ΕΣΣΔ, υπογραφή συμφωνίας για οικονομική συνεργασία (27/8-7/9). Κρίση των πυραύλων (22-28/10), οργή των Κουβανών για το "ξεπούλημά" τους απ' τον Χρουστσόφ.


1963: Σύλληψη της μητέρας του Τσε στην Αργεντινή, κατά την επιστροφή της από ένα ταξίδι στην Κούβα, και φυλάκισή της (Απρ). Γέννηση της Σέλια, τέταρτου παιδιού του Τσε (14/6). Ταξίδι στην Τσεχοσλοβακία και την Αλγερία (Ιουν). Κυκλοφορεί το κείμενό του "Ο ανταρτοπόλεμος: μια μέθοδος", στο οποίο υποστηρίζει την αναγκαιότητα της ένοπλης πάλης σε πανηπειρωτική κλίμακα (Σεπτ). Νέος, ριζοσπαστικότερος νόμος για την αγροτική μεταρρύθμιση (4/10).

1964: Εκπροσωπεί την Κούβα στην παγκόσμια διάσκεψη για το εμπόριο και την ανάπτυξη, στη Γενεύη (25/3). Πανωλεθρία της απόπειρας για δημιουργία αντάρτικης εστίας στην Αργεντινή από το `δεύτερο κομαντάτε' -και φίλο του Γκεβάρα- Χόρχε Μασέτι (18/4). Τρίτη και τελευταία επίσκεψη του Τσε στη Μόσχα, όπου έχει συγκροτηθεί ένα εχθρικό γι' αυτόν λόμπι από τα λατινοαμερικανικά ΚΚ που αντιτίθενται στην ένοπλη πάλη (4-19/11). Σε ομιλία του στο Σαντιάγο της Κούβας, καταγγέλλει την `ηττοπάθεια' των ΚΚ της Λατ. Αμερικής (30/11). Επίσκεψη στη Ν. Υόρκη ( 4-13/12) και ομιλία του στη ΓΣ του ΟΗΕ υπέρ των απελευθερωτικών κινημάτων του Τρίτου Κόσμου (11/12). Αμέσως μετά, ξεκινά μια τρίμηνη περιοδεία στην Αφρική (Αλγερία, Μαλί, Κονγκό-Μπραζαβίλ, Γουϊνέα, Γκάνα, Δαχομέη, Αίγυπτος, Τανζανία) και την Κίνα, που θα διαρκέσει μέχρι το Μάρτιο του 1965.

1965: Γέννηση του 5ου και τελευταίου παιδιού του, του Ερνέστο (24/2). Τελευταία δημόσια ομιλία του στο Αλγέρι, στο 2ο Οικονομικό Σεμινάριο Αφροασιατικής Αλληλεγγύης: κάλεσμα για ενιαίο αντιιμπεριαλιστικό αγώνα σε παγκόσμια κλίμακα, σκληρή κριτική στις άνισες ανταλλαγές μεταξύ του "σοσιαλιστικού μπλόκ" και του Τρίτου Κόσμου (25/2). Επιστροφή στην Κούβα, τελευταία δημόσια εμφάνισή του στο αεροδρόμιο της Αβάνας (15/3). Επιστολή παραίτησής του από όλα τα επίσημα αξιώματα και την κουβανική υπηκοότητα. Μυστική αναχώρησή του για την Αφρική (1/4). Άφιξη στο Νταρ-Ες- Σαλάμ της Τανζανίας (19/4). Συμμετοχή του Τσε και 150 περίπου κουβανών εθελοντών στο επαναστατικό κίνημα του Κονγκό-Ζαϊρ (Μάιος-Νοέμβριος). Αποχώρηση από το Κονγκό, μετά την ήττα των επαναστατικών δυνάμεων (23/11).


1966: Παραμονή ινκόγκνιτο στο Νταρ-Ες-Σαλάμ. Συγγραφή μιας φιλοσοφικής πραγματείας και μιας οξείας κριτικής του σοβιετικού Εγχειριδίου Πολιτικής Οικονομίας, που μένει αδημοσίευτη μέχρι σήμερα (Γεν. - Μαρτ.). Ταξίδι στην Πράγα, όπου παραμένει επίσης ινκόγκνιτο, προετοιμάζοντας την επικείμενη επιχείρησή του στη Λατ. Αμερική. Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες για παραμονή του για ένα διάστημα στην Ανατ. Γερμανία (Μαρτ. - Ιουλ.). Επιλογή της Βολιβίας, ως προνομιακού πεδίου δημιουργίας αντάρτικης εστίας με προοπτική ανταρτοπόλεμο σε παναμερικανική κλίμακα, ύστερα από εισήγηση του Κάστρο (Ιουν.). Επιστροφή στην Κούβα ινκόγκνιτο (21/7) και προετοιμασίες. Άφιξη στη Λα Πας με το ψευδώνυμο Αδόλφο Μένα Γκονσάλες (3/11), εγκατάσταση στην αντάρτικη βάση του Νακαχουασού. Ρήξη με το γενικό γραμματέα του ΚΚ Βολιβίας, Μάριο Μόνχε, για το ζήτημα της καθοδήγησης του ένοπλου αγώνα (31/12).

1967: Καταγγελία του αντάρτικου από το ΚΚΒ και διαγραφή των μελών της νεολαίας του που ακολούθησαν τον Γκεβάρα (8-10/1). Ανακάλυψη της παρουσίας των ανταρτών από το στρατό (11/3) και κατάληψη της βάσης του Νακαχουασού (17/3). Πρώτη επιθετική ενέργεια του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού (ELN) του Τσε (23/3). Δημοσιεύεται το μήνυμα του Τσε προς την Τριηπειρωτική: `Εμπρός για 2,3, πολλά Βιετνάμ' (16/4). Σύλληψη του γάλλου συγγραφέα Ρεζί Ντεμπρέ κι επιβεβαίωση της παρουσίας του Τσε στη Βολιβία (20/4). Τραυματισμός και σύλληψη του Γκεβάρα σε συμπλοκή με το στρατό στο φαράγγι του Γιούρο (8/10). Εκτέλεσή του την επομένη, με διαταγή της βολιβιανής χούντας.

Οι τελευταίες ώρες του Τσε Γκεβάρα

9 Οκτωβρίου 1967, δολοφονήθηκε εν ψυχρώ στη ζούγκλα της Βολιβίας το -μετέπειτα- παγκόσμιο σύμβολο της επανάστασης Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα.


Στην υπόθεση εμπλεκόταν φυσικά η CIA, που παρείχε στον βολιβιανό στρατό όλη την απαραίτητη βοήθεια για να στηθεί η διαβόητη ενέδρα εναντίον του, που θα οδηγούσε στη σύλληψη του Τσε και των λιγοστών συντρόφων που είχαν παραμείνει στο πλευρό του.
Κι έτσι ο πρωτεργάτης του κουβανικού αγώνα και τρανό παράδειγμα επαναστατικού νου θα εξαφανιζόταν από προσώπου γης με συνοπτικές διαδικασίες.
Ας δούμε λοιπόν καρέ-καρέ το χρονικό των τελευταίων στιγμών του «κόκκινου» Τσε...
Η εξαφάνιση

Την ιστορία μας οφείλουμε να την πιάσουμε ωστόσο λίγο πρωτύτερα: συγκεκριμένα, τον Απρίλιο του 1965, όταν ο Γκεβάρα εξαφανίζεται από τη δημόσια ζωή της Κούβας. Εγκαταλείπει τη γυναίκα, τα παιδιά και τις θέσεις του στην κουβανική κυβέρνηση και βάζει πλώρη για άλλα. Ο συνεπής επαναστάτης ελπίζει να ξεκινήσει εξέγερση και σε άλλα σημεία του πλανήτη και βρίσκεται έτσι στο Κονγκό, όπου θα περάσει το μεγαλύτερο μέρος του 1965 αποπειρώμενος να οργανώσει εκεί επαναστατικό κίνημα.
Οι αντάρτες όμως με τους οποίους συνεργάζεται δεν μοιάζουν να ενδιαφέρονται για εξτρεμιστικές πολιτικές και ο ίδιος, αποκαρδιωμένος και βαθύτατα απογοητευμένος, εγκαταλείπει άπραγος τη χώρα έπειτα από αρκετούς μήνες προσπαθειών...
Η επανάσταση της Βολιβίας



Μετά την αποτυχημένη απόπειρα του Κονγκό, ο Γκεβάρα μετακινείται στη Βολιβία, καθώς το έδαφος για επανάσταση έμοιαζε πρόσφορο. Τον Νοέμβριο του 1966 λοιπόν ο Τσε φτάνει στη χώρα μεταμφιεσμένος σε μεσόκοπο ουρουγουανό έμπορο επ' ονόματι Adolfo Mena Gonzalez. Μετά τον έλεγχο, πετά φυσικά τις μασκαράτες και ρίχνεται στον αγώνα της επαναστατικής οργάνωσης.
Καθώς ο κύριος όγκος της επαναστατικής του ομάδας αποτελούταν από περουβιανούς και κουβανούς αντάρτες, έμοιαζε πολύ λογικό -και επιτακτικό- να προσελκύσει κοντά του και βολιβιανούς αντιφρονούντες, ως τρόπο ενίσχυσης και υποστήριξης των σκοπών του. Δυστυχώς όμως γι' αυτόν, δεν θα τα κατάφερνε ποτέ, αφού μέχρι και οι βολιβιανοί κομμουνιστές του γύρισαν την πλάτη, όταν αρνήθηκε να παραδώσει τα ηνία της επανάστασης στον ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας.
Νέες ελπίδες γεννήθηκαν στον Γκεβάρα όταν προσέγγισε την αγροτιά της Βολιβίας, προσπαθώντας να στρατολογήσει τους κολίγους στον ένοπλο αγώνα. Και πάλι όμως η προσεγμένη προπαγάνδα της βολιβιανής κυβέρνησης, που έδινε έμφαση στον διεθνιστικό χαρακτήρα των ρέμπελων του Τσε και τους κατηγορούσε για εισαγόμενο κομμουνισμό στη χώρα τύπου Κάστρο, θα κατέστρεφε τα σχέδιά του, καθώς οι πατριώτες χωρικοί δεν φαίνονταν διατεθειμένοι να υποστηρίξουν την ξενόφερτη επαναστατική δύναμη.

Μετά τις απανωτές αυτές αποτυχίες, όλα πήγαιναν στραβά για τον ηγέτη του κινήματος. Και σαν να μην έφταναν αυτά, η κυβέρνηση ανακάλυψε έγκαιρα τόσο την παρουσία του Γκεβάρα στη Βολιβία όσο και το κρησφύγετό του, πολύ πριν καταφέρει δηλαδή ο Τσε να εγκαθιδρύσει τη δύναμή του. Πληροφοριοδότης της κυβέρνησης ήταν η πανταχού παρούσα CIA.
Μέχρι τον Μάρτιο του 1967, ο βολιβιανός στρατός είχε βγει στο κατόπι του Τσε και των περιορισμένων επαναστατικών του δυνάμεων, κυνηγώντας τους τόσο λυσσαλέα που ανάγκαζαν τους αντάρτες να μετακινούνται συνέχεια, στερώντας τους έτσι τη δυνατότητα οργάνωσης. Διωκόμενος λοιπόν συνεχώς και χτυπημένος από άσθμα, ο Γκεβάρα δεν μπορούσε ούτε να αντεπιτεθεί όπως ήξερε ούτε και να υποχωρήσει περαιτέρω στις ζούγκλες της Βολιβίας: η ομάδα του διασπάστηκε σε μικρότερους πυρήνες, με πολλούς από αυτούς να συλλαμβάνονται και να εκτελούνται.
Η σύλληψη του Τσε και η εκτέλεση

Μέσα στο ζοφερό αυτό πλαίσιο, η σύλληψη του Τσε ήταν απλώς θέμα χρόνου: το τέλος ήρθε πράγματι τον Οκτώβριο του 1967. Το πρωινό λοιπόν της 8ης Οκτωβρίου, ο βολιβιανός στρατός περικύκλωσε τον Γκεβάρα και τους μόλις 16 άντρες του που κρύβονταν σε έναν ξηροπόταμο γνωστό ως Quebrada del Churo. Στις 1:10 μ.μ. ξέσπασε πιστολίδι, που ανάγκασε τους ρέμπελους να διασπαστούν: πολλοί έπεσαν νεκροί και άλλοι πιάστηκαν.
Κατά τη διάρκεια της ένοπλης μάχης, ο Γκεβάρα χτυπήθηκε από σφαίρα στο αριστερό του πόδι. Παρά τον τραυματισμό του, προσπαθούσε να διαφύγει όταν και τελικά αιχμαλωτίστηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις, οι οποίες μετέφεραν τον αιμόφυρτο Τσε σε σχολείο της πολίχνης La Higuera, όπου και ανακρίθηκε.

Την επόμενη μέρα, οι διαταγές του προέδρου της Βολιβίας ήταν σαφείς: ο Γκεβάρα έπρεπε να εκτελεστεί πάση θυσία. Κι έτσι το μεσημέρι της 9ης Οκτωβρίου 1967, ο λοχίας Mario Teran, αξιωματικός του βολιβιανού στρατού που προσφέρθηκε οικειοθελώς να εκτελέσει τον Τσε, τον γάζωσε με ημιαυτόματο όπλο. Ο Γκεβάρα έπεσε νεκρός σε ηλικία 39 ετών...
Μεταθανάτιες περιπέτειες

Αρχικά, ο βολιβιανός στρατός τοποθέτησε το άψυχο σώμα του επαναστάτη πάνω σε τσιμεντένιο πλυσταριό, αφήνοντας τους στρατιώτες και τους ντόπιους να θαυμάσουν το θέαμα. Πολλές φωτογραφίες τραβήχτηκαν από το χαρμόσυνο, γι' αυτούς, γεγονός, ενώ δεν ήταν και λίγοι αυτοί που έκοψαν τμήματα από τα μαλλιά του ως σουβενίρ και φυλαχτά. Και βέβαια πριν από την ταφή του, οι Βολιβιανοί έκοψαν τα χέρια του Τσε και τα έβαλαν μέσα σε φορμαλδεΰδη, για να λειτουργήσουν ως πειστήριο τρανό για τον χαμό του.

Στις 11 Οκτωβρίου 1967, οι Βολιβιανοί παράχωσαν μυστικά το κουφάρι του Γκεβάρα, με τον τόπο του ενταφιασμού του να παραμένει απόρρητο κυβερνητικό μυστικό για 3 ολόκληρες δεκαετίες! Και μόλις τον Ιούλιο του 1997 ο σκελετός του Τσε (και άλλων 6 συντρόφων του), που ήταν θαμμένοι κοντά στο αεροδρόμιο του Vallegrande στα νότια της χώρας, επιστράφηκε στην Κούβα για κανονική ταφή. Λίγο αργότερα την ίδια χρονιά, ο Γκεβάρα και οι αντάρτες του ενταφιάστηκαν στη Santa Clara, την ίδια πόλη που είχε οδηγήσει τις επαναστατικές του δυνάμεις σε αποφασιστική νίκη στα ζοφερά τεκταινόμενα της κουβανικής επανάστασης το 1958

Παρά τις αποτυχημένες επαναστατικές εκστρατείες στο Κονγκό και τη Βολιβία, ο Γκεβάρα θα έμενε στην Ιστορία ως παγκόσμιο σύμβολο του επαναστατικού αγώνα, ένας συνεπής δηλαδή επαναστάτης που δεν καταλάγιασε ποτέ, πάντα πρόθυμος να θυσιάσει ακόμα και τη ζωή του για τους καταπιεσμένους όλου του κόσμου, όπου κι αν αυτοί βρίσκονταν... 


Ντοκυμαντέρ ελληνικής παραγωγής του 2002 ("Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα"/Στ.Κούλογλου) για τη ζωή του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Mιλούν μεταξύ των άλλων η κόρη του Tσε, Αλεϊδα Γκεβάρα, ο Τζον Λι Άντερσον, ο Oρλάντο Mπορέγκο, ο στενότερος συνεργάτης του από την εποχή της κουβανικής επανάστασης και μέχρι τον θάνατο του, ο Eνρίκε Oλτούσκι στενός φίλος και συνεργάτης του Γκεβάρα όταν ήταν υπουργός Bιομηχανίας και -- σε απόσπασματα από μια παλιότερη αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη του -- ο ίδιος ο Φιντέλ Kάστρο για τον Tσε. Tο ντοκιμαντέρ γυρίστηκε στην Kούβα, τις HΠA, την Iσπανία και την Γαλλία.
Ο μύθος του Τσε Γκεβάρα Απόσπασμα ομιλία του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, ως υπουργού Βιομηχανίας της επαναστατικής κυβέρνησης της Κούβας. Αναφέρεται στον Ιμπεριαλισμό και στο τρίπτυχο "Μελέτη, δουλειά και τουφέκι".
Che Guevara Song (Hasta Siempre Comandante)
 Είχε πεί....
"ΠΡΟΠΑΝΤΟΣ, ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΠΑΝΤΟΤΕ ΙΚΑΝΟΙ ΝΑ ΝΙΩΣΕΤΕ ΟΣΟ ΠΙΟ ΒΑΘΙΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΑΔΙΚΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΠΡΑΤΤΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥΔΗΠΟΤΕ, Σ' ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΕΙΝΑΙ Η ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΗ ΑΡΕΤΗ ΕΝΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗ" Τσε, απευθυνόμενος στα παιδια του. 

«Δεν είμαι ο Χριστός ή ένας φιλάνθρωπος. Είμαι το αντίθετο του Χριστού. Πολεμώ για όσα πιστεύω, με όσα όπλα έχω στη διάθεσή μου και προσπαθώ να σκοτώσω τους αντιπάλους, για να μη βρεθώ πάνω στο σταυρό» (Γράμμα στη μητέρα του, 15 Ιουλίου 1956)
''Τον αληθινό επαναστάτη τον οδηγούν τεράστια συναισθήματα αγάπης. Είναι αδύνατον να διανοηθεί κανείς έναν πραγματικό επαναστάτη χωρίς αυτή την ιδιότητα.''

''Τα ελεύθερα μάτια μας μπορούν σήμερα να δουν αυτό που ως σκλάβοι δεν μπορούσαμε να δούμε: πως δηλαδή ο ''δυτικός πολιτισμός' κρύβει,πίσω από την εντυπωσιακή του βιτρίνα, μια πραγματικοτητα γεμάτη ύαινες και τσακάλια...''
(ομιλία του Τσε Γκεβάρα στα Ηνωμένα Έθνη στις 11/11/1964)

''Όπου και να μας βρει ο θάνατος,ας είναι καλοδεχουμενος, αρκεί η πολεμική κραυγή μας να φτάσει σε όποιον έτοιμος να τη δεχτεί και ένα άλλο χέρι να τεντωθεί για να πιάσει ταοπλα και άλλοι άνθρωποι να προετοιμαστουν για να ψάλουν τα πένθιμα εμβατήρια με τους κρότους των πολυβόλων και νέες ιαχές πολέμου και νίκης''






 Hasta Siempre, Comandante

 
 πηγές
iospress.gr-news247.gr-newsbeast.gr-Ελευθεροτυπία