Ο Σαλβαδόρ Νταλί λοιπόν, έχει ταυτιστεί για το πολύ κοινό με το Σουρεαλισμό, γεγονός που οφείλεται σε τεράστιο βαθμό στην επιδειξιομανία του.
Πράγματι, η παρανοϊκή δραστηριότητά του υπήρξε τόσο ολοκληρωτικά αυθεντική και προκλητική, ώστε να δικαιολογεί αυτή την ταύτιση. Η αντίφαση και η υπερβολή της ζωής του έγιναν συνώνυμες με την ίδια την έννοια της «υπερπραγματικότητας» σε τέτοιο βαθμό, που το ίδιο το κοινό θεώρησε – και συνεχίζει να θεωρεί – τον Νταλί ως αποκλειστικό εκπρόσωπο του υπερρεαλιστικού κινήματος.
Η θεατρικότητά του, μόνιμα συνοδευτικό χαρακτηριστικό της καθ’ όλα παρανοϊκής συμπεριφοράς του, τού χάρισε τη δυνατότητα να μετατρέπει τον εντυπωσιασμό σε τρόπο ζωής, με αποτέλεσμα η φυσική του τρέλα να γίνεται αντικείμενο όχι μόνο θαυμασμού αλλά και μελέτης. Το σίγουρο είναι πως η πληθωρική καλλιτεχνική του παρουσία αποτέλεσε από μόνη της έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς στην τέχνη του 20ου αιώνα. Αιώνια πιστός στους δαιδαλώδεις διαδρόμους της φαντασίας του και στη μούσα του, Γκαλά, δημιούργησε μια ατελείωτη σειρά από αριστουργήματα.
Πρώτον, ο Νταλί, καλύπτοντας ολόκληρο το φάσμα του ερωτισμού, είναι ίσως ο μοναδικός που το έκανε με απροκάλυπτη, απόλυτα συνειδητή ικανοποίηση. Όπως ας πούμε, όταν σχεδίαζε μια σειρά από πορνογραφικά σκίτσα που απεικόνιζαν τη μελλοντική του σύζυγο, Γκαλά, να κάνει έρωτα με τον κολλητό του φίλο, Πωλ Ελυάρ. Η Γκαλά, παρεμπιπτόντως, ήταν τότε παντρεμένη με τον Ελυάρ, όμως ο θαυμασμός και ο βαθύς έρωτας του Σαλβαδόρ για εκείνη, δεν τον απέτρεψαν από το να δημιουργήσει κυριολεκτικά ενθουσιασμένος εικόνες της, εξόχως ερωτικές και οπωσδήποτε όχι μαζί του.
Δεύτερον, ο Νταλί «πάντρεψε» πρώτος την «Αγία Τριάδα» των δικών του επιθυμιών: τον έρωτα, το όνειρο και την εξέγερση. Αρκούν τα 16 λεπτά του «Ανδαλουσιανού Σκύλου» του Μπουνιουέλ (όπου το σενάριο γράφτηκε από κοινού με τον Νταλί) για να κατανοήσετε τη δημιουργική τρέλα του Καταλανού: Στην πρώτη σκηνή, ένας άνδρας (που τον υποδύεται ο Μπουνιουέλ) ακονίζει μέσα στη νύχτα το ξυράφι του πάνω σε ένα μπαλκόνι και κοιτάζει ένα σύννεφο που περνάει μπροστά από το φεγγάρι. Η λεπίδα κόβει το μάτι ενός κοριτσιού. Σχόλιο: Πώς να μην τον λατρέψεις;
Και ακριβώς επειδή τον λατρεύουμεμε αφορμή τη συμπλήρωση 24 χρόνων από το θάνατό του (23-1-1989), παρουσιάζει 24 από τα σημαντικότερα έργα του Σαλβαδόρ Νταλί και τα συνοδεύει με 24 προκλητικές του φράσεις που άφησαν εποχή.
1. «Ο πραγματικός ζωγράφος είναι εκείνος που μπορεί να ζωγραφίσει εξαιρετικές σκηνές στη μέση μιας κενής ερήμου. Ο πραγματικός ζωγράφος είναι εκείνος που μπορεί να ζωγραφίσει υπομονετικά ένα αχλάδι, τη στιγμή που τον ζώνουν οι ταραχές της ιστορίας».
Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Νέα Υόρκη
2. «Η μόνη διαφορά ανάμεσα σε εμένα και έναν τρελό, είναι πως εγώ δεν είμαι τρελός».
Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Στοκχόλμη
3. «Με κανένα τρόπο δεν ξαναγυρίζω στο Μεξικό. Δεν υποφέρω να βρίσκομαι σε μια χώρα πιο σουρεαλιστική από τους πίνακές μου».
The Tate Gallery, Λονδίνο
4. «Είναι προφανές ότι υπάρχουν άλλοι κόσμοι, είναι σίγουρο. Αλλά, όπως ήδη έχω πει πολλές φορές, αυτοί οι κόσμοι εδρεύουν μέσα στον δικό μας, κατοικούν στη Γη και συγκεκριμένα στο κέντρο του θόλου του Μουσείου Νταλί, εκεί όπου βρίσκεται ο νέος ανυποψίαστος και απατηλός κόσμος του σουρεαλισμού».
Ιδιωτική συλλογή
5. «Πολλοί άνθρωποι δε φτάνουν τα ογδόντα, γιατί προσπαθούν για πάρα πολύ καιρό να μείνουν στα σαράντα».
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
6. «Η Ρωσική Επανάσταση είναι η Γαλλική Επανάσταση που άργησε να φτάσει, λόγω του κρύου».
Μουσείο Boymans van Beuningen, Ρότερνταμ
7. «Το χειρότερο πράγμα είναι η ελευθερία. Η ελευθερία κάθε μορφής είναι ότι χειρότερο για τη δημιουργικότητα. Ο Νταλί πέρασε δύο μήνες σε φυλακή της Ισπανίας και αυτοί οι δύο μήνες ήταν οι πιο χαρούμενες στιγμές στη ζωή μου».
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
8. «Στα τρία μου ήθελα να γίνω μάγειρας. Στα επτά ήθελα να γίνω Ναπολέων. Η φιλοδοξία μου ποτέ δεν έπαψε να μεγαλώνει. Τώρα πλέον θέλω να γίνω Σαλβαδόρ Νταλί και τίποτα άλλο. Από την άλλη μεριά όμως, αυτό είναι δύσκολο, αφού, όσο πλησιάζω τον Σαλβαδόρ Νταλί, τόσο αυτός απομακρύνεται από εμένα».
Glasgow Art Gallery and Museum, Γλασκώβη
9. «Μόνο δυο κακά πράγματα μπορούν να σου συμβούν στη ζωή, να είσαι ο Πάμπλο Πικάσο ή να μην είσαι ο Σαλβαδόρ Νταλί».
Συλλογή Playboy, Λος Άντζελες
10. «Ένας πίνακας ζωγραφικής είναι μια φωτογραφία φτιαγμένη με το χέρι».
Εθνική Πινακοθήκη Τεχνών, Ουάσινγκτον
11. «Το κακό γούστο είναι δημιουργικό. Πρόκειται για την κυριαρχία της βιολογίας επί της εξυπνάδας».
Θέατρο και Μουσείο Νταλί, Φιγκέρες
12. «Ο χρόνος είναι ένα από τα ελάχιστα σημαντικά πράγματα που μας έχουν μείνει».
Εθνικό Μουσείο Reina Sofia, Μαδρίτη
13. «Θα γίνω μια ιδιοφυΐα και ο κόσμος θα με θαυμάζει. Ίσως θα είμαι περιφρονημένος και ακατανόητος, αλλά θα είμαι μια ιδιοφυΐα, μια μεγάλη ιδιοφυΐα, διότι είμαι σίγουρος γι’ αυτό».
The Tate Gallery, Λονδίνο
14. «Φωνάζω τη σύζυγό μου: Γκαλά, Γκαλούσκα, Γκραντίβα. Ολίβα λόγω του οβάλ του προσώπου της και του χρώματος της επιδερμίδας της. Ολιβέτα, χαϊδευτικό του Ολίβα. Και αυτά που πηγάζουν από την τρέλα της: Ολιουέτα, Οριουέτα, Μπουριμπέτα, Μπουριουετέτα, Σιλιουέτα, Σολιμπουμπουλέτα, Ολιμπουριμπουλέτα, Θιουέτα, Λιουέτα. Επίσης τη φωνάζω Λιονέτ, γιατί όταν εκνευρίζεται, βρυχάται σαν το λιοντάρι της Metro Goldwyn Mayer».
Μουσείο Τέχνης, Φιλαδέλφεια
15. «Ο Πικάσο είναι ζωγράφος. Και εγώ επίσης. Ο Πικάσο είναι Ισπανός. Και εγώ επίσης. Ο Πικάσο είναι κομουνιστής. Ούτε εγώ είμαι».
Μουσείο Boymans van Beuningen, Ρότερνταμ
16. «Δεν μπορείτε να με αποβάλλετε από το σουρεαλιστικό κίνημα, γιατί εγώ είμαι ο Σουρεαλισμός!».
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
17. «Η μόνη διαφορά μου με τους σουρεαλιστές, είναι πως εγώ είμαι σουρεαλιστής».
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
18. «Η ζωγραφική είναι η ειλικρινέστερη των τεχνών. Δεν υπάρχει τρόπος να παραπλανήσει. Είναι είτε καλή είτε κακή».
Kunsthaus, Ζυρίχη
19. «Είναι εύκολο να καταλάβεις αν ένας άνθρωπος έχει γούστο: το χαλί πρέπει να συνδυάζεται με τα φρύδια».
Εθνικό Μουσείο Reina Sofia, Μαδρίτη
20. «Σήμερα η προτίμηση για το ελάττωμα είναι τέτοια, που μόνο οι ατέλειες και κυρίως η ασχήμια θεωρούνται ιδιοφυΐα. Όταν μια Αφροδίτη μοιάζει με βάτραχο, οι σύγχρονοι ψευτοεστέτ αναφωνούν: Είναι δυνατό, είναι ανθρώπινο!».
Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών Βελγίου, Βρυξέλλες
21. «Η μεγαλύτερη δυστυχία για τα σημερινά νιάτα, είναι ότι δεν ανήκω πλέον σε αυτά».
Marquette University, Μιλγουόκι
22. «Χωρίς κοινό, χωρίς την παρουσία των θεατών, αυτά οι θησαυροί δε θα πληρούσαν τον προορισμό για τον οποίο φτιάχτηκαν. Γιατί ο θεατής είναι ο τελικός καλλιτέχνης. Η ματιά του, η καρδιά του και το πνεύμα του – με μεγαλύτερη ή μικρότερη ικανότητα να αντιληφθεί την πρόθεση του δημιουργού – δίνουν ζωή στους θησαυρούς».
Συλλογή Mme Stead H. Stead-Ellis, Μ. Βρετανία
23. «Το μοναδικό, από το οποίο ο κόσμος δε θα κουραστεί ποτέ, είναι η υπερβολή».
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
24. «Για να αρέσει πολύ μια ταινία στο κοινό, πρέπει επιτέλους να σταματήσει αυτός ο σύγχρονος αηδιαστικός κινηματογραφικός ρυθμός, αυτή η συμβατική, εξοργιστική ρητορική της κίνησης της κάμερας. Πώς να πιστέψεις στο πλέον μπανάλ μελόδραμα, όταν η κάμερα ακολουθεί το δολοφόνο παντού με το ηλίθιο τράβελιν, ακόμα και στο μπάνιο όπου θα ξεπλύνει το αίμα που του λέκιασε τα χέρια; Γι’ αυτό ο Νταλί, πριν αρχίσει το γύρισμα, θα ακινητοποιήσει την κάμερα καρφώνοντάς τη στο πάτωμα. Αν η δράση εξαφανιστεί από το οπτικό κάδρο, ατυχία! Το κοινό θα περιμένει αγχωμένο, εξοργισμένο, εκστασιασμένο, χτυπώντας τα πόδια δυνατά στο δάπεδο ή, ακόμα καλύτερα, θα βαριέται τη ζωή του μέχρι η δράση να επιστρέψει και πάλι στο οπτικό του πεδίο».
Θέατρο και Μουσείο Νταλί, Φιγκέρες
Πηγές: «Ιστορία της μοντέρνας ζωγραφικής» του Χέρμπερτ Ριντ, salvadordalimuseum.org, dali-gallery.com, «Larousse, le siecle rebelle»
http://www.oneman.gr
