Αναρωτηθήκατε ποτέ τι ακριβώς σημαίνει αυτό, και γιατί δεν είναι, ας πούμε, όλα τα μνημεία του πλανήτη σε αυτή τη λίστα; ξεσκονίζουμε την σχετική λίστα της UNESCO για την Ελλάδα
και προγραμματίζουμε τις επόμενες εκδρομές στα «αριστουργήματα της ανθρώπινης δημιουργίας» που μας έχουν ξεφύγει.
Μια πρώτη γνωριμία με την Λίστα
Όλα ξεκίνησαν στις 16 Νοεμβρίου του 1972, όταν στο Γενικό Συνέδριο της UNESCO ψηφίστηκε η Συνθήκη για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς. Η Συνθήκη αυτή λέει με λίγα λόγια ότι τα κράτη που την υπογράφουν (ο αριθμός των οποίων ανέρχεται σε 186 μέχρι στιγμής) αναγνωρίζουν πως οι χώροι που βρίσκονται στην εθνική επικράτειά τους και έχουν εγγραφεί στη λίστα, αποτελούν, με κάθε επιφύλαξη της εθνικής κυριαρχίας και των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, παγκόσμια κληρονομιά «για την προστασία της οποίας είναι υπεύθυνη η διεθνής κοινότητα, που πρέπει να εργαστεί ως σύνολο για αυτό τον σκοπό». Από την πλευρά της, η UNESCO βοηθά τα κράτη να προστατεύσουν τους χώρους αυτούς παρέχοντας τεχνική βοήθεια, επαγγελματική εκπαίδευση καθώς και έκτακτη οικονομική βοήθεια σε χώρους που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο.
Για την ένταξή του στη λίστα ένα μνημείο πρέπει να πληροί ένα από τα δέκα κριτήρια της UNESCO, τα οποία μπορείτε να δείτε αναλυτικά εδώ. Αν βαριέστε να διαβάζετε μακροσκελείς λίστες, τα κριτήρια συνοψίζονται ωραιότατα σε αυτές τις δύο προτάσεις: «να επιδεικνύει σημαντικές ανθρώπινες αξίες για μακρά περίοδο χρόνου» και «να φέρει μια μοναδική ή τουλάχιστον εξαιρετική μαρτυρία για κάποια πολιτισμική παράδοση, ζώντα ή εξαφανισμένου πολιτισμού».
Η λίστα της UNESCO για την Ελλάδα
Δεκαεπτά συνολικά μνημεία και τοποθεσίες στην Ελλάδα συμπεριλαμβάνει, μέχρι στιγμής, η Λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Πριν βιαστείτε να σχολιάσετε τις ελλείψεις, περιμένουμε να πάρετε όρκο ότι τα έχετε επισκεφθεί όλα, ένα προς ένα. Με χρονολογική σειρά ένταξης στη Λίστα, έχουμε και λέμε:
Ο Ναός του Επικούριου Απόλλωνα στις ΒασσέςΧτίστηκε στα μέσα του 5ου αιώνα, εντάχθηκε στη λίστα το 1986. Ήταν, μάλιστα, το πρώτο ελληνικό μνημείο που αναγνώρισε η UNESCO ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Βρίσκεται λίγο έξω από την Ανδρίτσαινα, εκεί που συναντιούνται τα βουνά της Αρκαδίας με τις πεδιάδες της Ηλείας. Είναι ο ναός με το αρχαιότερο κορινθιακό κιονόκρανο του κόσμου.
Οι Δελφοί: Θα μπορούσε να λείπει ο «ομφαλός της Γης» από την πολιτιστική κληρονομιά του κόσμου; Το μαντείο των Δελφών υπήρξε (;) για αιώνες το κέντρο του κόσμου, και η UNESCO το ενέταξε στη Λίστα το 1987 ως «θρησκευτικό κέντρο και σύμβολο ενότητας του αρχαίου ελληνικού κόσμου».
Το Ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο: Μην μπερδεύεστε, ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει (φυσικά) και το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Συμπεριλήφθηκε στη Λίστα το 1988, ως πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τις ιαματικές λατρείες της Ελληνικής και Ρωμαϊκής περιόδου.
Το Άγιο Όρος: Πνευματικό κέντρο του ορθόδοξου χριστιανισμού από το 1054, εντάχθηκε στη λίστα το 1988, και αναγνωρίζεται επίσης από την UNESCO ως καλλιτεχνικό μνημείο, χάρη στην επιρροή που άσκησε η σχολή αγιογραφίας του στην Ιστορία της ορθόδοξης τέχνης.
Τα Μετέωρα: Τα μοναστήρια που αποκαλούνταν «στύλοι του ουρανού» ξεκίνησαν να χτίζονται στα απόκρημνα βράχια που τα φιλοξενούν τον 11ο αιώνα. Την περίοδο αναβίωσης του ερημιτισμού κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες τον 15ο αιώνα, χτίστηκαν 24 μοναστήρια. Οι τοιχογραφίες των μοναστηριών, οι οποίες χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα, αποτελούν σημείο αναφοράς για την ανάπτυξη της μεταβυζαντινής ζωγραφικής. Για όλους αυτούς τους λόγους, τα Μετέωρα εντάχθηκαν στη Λίστα το 1988.
Τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης: Το 1988 ήταν η χρονιά που η UNESCO έκανε την δική της στροφή από την αρχαιολογία στον χριστιανισμό. Μετά το Άγιο Όρος και τα Μετέωρα, σειρά είχαν δεκατρείς εκκλησίες και μονές της Θεσσαλονίκης (μεταξύ των οποίων η Ροτόντα, η Αγία Αικατερίνη και η Μονή Βλατάδων) να ενταχθούν στην Λίστα, μαζί με τα Βυζαντινά Λουτρά και τα Τείχη της Θεσσαλονίκης.
Η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου: Άλλη μια προσθήκη του 1988, η παλιά πόλη της Ρόδου εντάχθηκε στη λίστα ως «ένα από τα ομορφότερα αστικά κέντρα της γοτθικής περιόδου». Δημιούργημα αρχικά του τάγματος των ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, οι οποίοι κατείχαν την πόλη από το 1309 έως το 1523, απέκτησε αρκετές μεταγενέστερες προσθήκες, όταν βρέθηκε υπό ιταλική και τουρκική κατοχή. «Στην Κάτω Πόλη, η γοτθική αρχιτεκτονική συνυπάρχει αρμονικά με τα τζαμιά, τα δημόσια λουτρά και με άλλα κτίρια της οθωμανικής περιόδου» καταλήγει η περιγραφή της UNESCO.
Η Αρχαία Ολυμπία: Εντάχθηκε στη Λίστα το 1989 –και πολύ άργησε, αν ρωτάτε τη γνώμη μας– ως χώρος που συγκεντρώνει σημαντικά αρχιτεκτονήματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου, και αντανακλά την Ιστορία και τα ιδεώδη του αθλητισμού.
Ο Μυστράς: Κτισμένο το 1249 από τον Πρίγκιπα της Αχαΐας, Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο, το Κάστρο του Μυστρά εντάχθηκε στη Λίστα το 1989. «Επανακτημένη από τους Βυζαντινούς, και αργότερα κατακτημένη από τους Τούρκους και τους Βενετούς, η πόλη εγκαταλείφθηκε το 1832, αφήνοντας μόνο τα μεσαιωνικά ερείπια που κόβουν την ανάσα σε μια πανέμορφη τοποθεσία» αναφέρει η επίσημη περιγραφή της UNESCO.
Η Δήλος: Το ιερό νησί του Απόλλωνα εντάχθηκε στη Λίστα το 1990, για τις «επιρροές που φέρει από διαδοχικούς πολιτισμούς του αιγιακού κόσμου, από την 3η χιλιετηρίδα π.Χ. έως την παλαιοχριστιανική εποχή. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι εξαιρετικά εκτεταμένος και πλούσιος και αποπνέει την εικόνα ενός σπουδαίου κοσμοπολίτικου μεσογειακού λιμανιού».
Η Μονή Δαφνίου, η Μονή του Οσίου Λουκά και η Νέα Μονή Χίου: «Παρά τη σημαντική γεωγραφική τους απόσταση (το πρώτο στην Αττική, το δεύτερο στην Φωκίδα και το τρίτο στο Αιγαίο) αυτά τα τρία μοναστήρια ανήκουν στην ίδια τυπολογική σειρά και μοιράζονται τα ίδια αισθητικά χαρακτηριστικά» αναφέρεται στη Λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στην οποία οι τρεις μονές προστέθηκαν το 1990. «Τον 11ο και 12ο αιώνα οι εκκλησίες διακοσμούνταν με εξαίσια μαρμάρινα έργα, ψηφιδωτά και μωσαϊκά σε χρυσό φόντο, όλα χαρακτηριστικά της δεύτερης Βυζαντινής Περιόδου».
Το Πυθαγόρειο και το Ηραίο της Σάμου: «Από την τρίτη χιλιετία π.Χ. πολλοί πολιτισμοί έχουν κατοικήσει σε αυτό το μικρό νησί του Αιγαίου, κοντά στην Μικρά Ασία. Τα ερείπια του Πυθαγόρειου, ενός αρχαίου οχυρωμένου λιμανιού με ελληνικά και ρωμαϊκά μνημεία και ένα εντυπωσιακό υδραγωγείο, καθώς και το Ηραίο, ο ναός της Ήρας της Σάμου, είναι ακόμα επισκέψιμα» αναφέρει η UNESCO για τα δύο σαμιώτικα μνημεία που προστέθηκαν στη Λίστα το 1992.
Η Βεργίνα: Η πόλη Αιγαί, η πρώτη πρωτεύουσα του Βασιλείου της αρχαίας Μακεδονίας, ανακαλύφθηκε τον 19ο αιώνα κοντά στην Βεργίνα στην Βόρεια Ελλάδα, και εντάχθηκε στη Λίστα της UNESCO το 1996. «Τα πιο σημαντικά μνημεία είναι το Παλάτι, διακοσμημένο με μωσαϊκά και τοιχογραφίες και το νεκροταφείο με περισσότερα από τριακόσια ταφικά μνημεία, μερικά εκ των οποίων χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα π.Χ.», όπως αναφέρεται στο site της UNESCO.
Οι Μυκήνες και η Τίρυνθα: Συμπεριλήφθηκαν στη λίστα το 1999, ως «οι δύο μεγαλύτερες πόλεις του μυκηναϊκού πολιτισμού, που κυριάρχησε στην ανατολική Μεσόγειο από τον 15ο έως τον 12ο αιώνα π.Χ. και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του κλασσικού ελληνικού πολιτισμού. Οι δύο πόλεις συνδέονται με τα Ομηρικά έπη, Ιλιάδα και Οδύσσεια, τα οποία επηρέασαν την ευρωπαϊκή τέχνη και λογοτεχνία για περισσότερες από τρεις χιλιετίες».
Η Χώρα της Πάτμου: Εντάχθηκε στη Λίστα το 1999, ως «το νησί όπου θεωρείται ότι ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος έγραψε το Ευαγγέλιο του και την Αποκάλυψη. Ένα μοναστήρι αφιερωμένο στον «αγαπημένο μαθητή» ανακαλύφθηκε στο νησί στα τέλη του 10ου αιώνα, και έκτοτε το νησί αποτελεί τόπο προσκυνήματος και σταθμό της ελληνορθόδοξης μάθησης. Το μοναστηριακό συγκρότημα κυριαρχεί στο νησί. Ο παλιός οικισμός της Χώρας, ο οποίος συνδέεται με αυτό, περιλαμβάνει πολλά θρησκευτικά και κοσμικά κτίρια».
Η παλιά πόλη της Κέρκυρας: Η νεότερη ελληνική προσθήκη στη Λίστα, βρήκε την θέση που της άξιζε μόλις το 2007. «Η Παλιά Πόλη της Κέρκυρας με τα δύο φρούριά της, το παλαιό και το νέο, και με ίχνη πολλαπλών επιρροών, βρίσκεται στην είσοδο της Αδριατικής Θάλασσας και κατοικείται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Θεωρείται μία από τις σημαντικότερες οχυρωμένες πόλεις της Μεσογείου» αναφέρει, μεταξύ άλλων, το site της UNESCO.
